Czym jest wolnościowy socjalizm?

Przez: Ulli Diemer


Nazywamy siebie wolnościowymi socjalistami. Do czego służy określenie wolnościowy? Czym właściwie się różni wolnościowy socjalizm od powszechnie rozpoznawanego socjalizmu?

Jednym z głównych powodów, dla których określenie to jest w użyciu to taki, że owo ‘powszechnie rozumiane’ pojęcie socjalizmu nie istnieje. Głównym problemem dziś jest to, iż przede wszystkim pojęcie jako tako samego socjalizmu nie jest sprecyzowane, stosuje się je do określania ludzi, partii, filozofii, rządów i systemów społecznych, które często są przeciwne wobec sobie, co powoduje, że określenie ‘socjalizm’ traci na swoim znaczeniu.

Istnieje więcej rodzajów socjalizmu niż rodzajów zup na półkach w supermarketach, więcej socjalistycznych partii z poprawnymi poglądami, niż sekt z wyłącznością na zbawienie. Większość ludzi na ziemi żyje pod rządami państw, uznających się za socjalistów. Rządy tych państw wykazują się powszechną niechęcią, która jest znakiem rozpoznawczym kapitalistycznego imperium, tak jak każdy ówczesny system społeczny, od słabnącego poczucia przynależności do zaawansowanego industrializmu. Czy któreś z twierdzeń takich postaci jak Karl Katusky czy W.I. Lenin, Mao i Breżniewa Ghandi i Hitler, Ed Broadbent czy też Karol Marx, jest warte zachowania? Czy ten termin kojarzy się jego zwolennikom z ‘tylko’ czy ‘dobry’, ‘biurokratyczny’ czy ‘zły’?

Istnieje wielka pokusa aby porzucić te określenie i przyjąć nowy termin wskazujący na rodzaj zmiany społecznej, którą proponujemy. Aby pójść w tym kierunku, należałoby odrzucić problem, którego nie da się pominąć. Niejasność terminologiczna nie jest przypadkowa, nie wynika ona również ‘wyłącznie’ ze znaczenia słów. Faktem jest, że dominujący system społeczny ma w sobie głęboko zakorzenione działanie, które nie może być zburzone – ruchy, idee, nawet słowa – z tego powodu niszczą je, dosłownie mówiąc przez połączenie oraz domaganie się ich. Zaprzecza dużej możliwości alternatywy dla siebie samej, oraz potwierdza tą niemożność poprzez przejęcie alternatywy oraz pozbawienia go ze znaczenia, poprzez przyjmowanie nowych form i nowego języka, który kreuje złudzenie wyborów i zmienia się, podtrzymując te same główne relacje władzy. Od dawna główne wyzwanie dla kapitalizmu, wywodzi się z określenia socjalizmu, co więcej nie jest wielkim zaskoczeniem fakt, iż społeczne więzi kapitalizmu przetrwały na połowie planety, właśnie nazywając się socjalistami. ‘Socjalizm’ to kolejna nazwa dla kapitalizmu, inna forma kapitalizmu: w ‘zwycięstwie’, socjalizm został bardziej pogrzebany niż kiedykolwiek udaremniony. Kapitalizm rozłożył socjalistyczny wybór poprzez kradzież jego nazwy, języka i planów. Musimy odebrać je z powrotem, bo gdzie bez słów nie mogą istnieć żadne koncepcje, gdzie nie ma wolności języka, tam nie może być marzeń o wolności.

W skutek tego, nie możemy po prostu odrzucić terminologii socjalizmu i bezwzględnie kreować nowe terminologie, co byłoby daremne, ponieważ każde nowo powstałe sformułowanie, stanie się pośmiewiskiem jeżeli zostanie rozpoznane przez społeczeństwo, co więcej dzisiejszy język wolności, odnosi się do znaczenia i historii, która musi zostać wyleczona z tych co chcą ją stłumić poprzez tych, którzy roszczą sobie teraz do niej prawa. Słowa takie jak ‘socjalizm’, ‘rewolucja’, ‘demokracja’ i ‘wolność’ zawierają same w sobie krytykę istniejącego porządku, który może zostać zrealizowana tylko poprzez odzyskanie oraz otrzymanie nowego życia, a nie przez porzucenie i szukanie czegoś innego.

Z tego powodu, rozpoczniemy od terminu ‘socjalizm’, który jest poprzedzony przymiotnikiem ‘wolnościowy’, który rozwija te pojęcie i jednocześnie tworzy nowe, poprzez rozróżnienie go od innych ‘socjalizmów’. Być może najważniejsze, przymiotnik ‘wolnościowy’ stawia pytanie w umysłach tych, którzy mieli z nim do czynienia, z kolei termin ‘socjalizm’ sam w sobie jest uważany za coś pewnego, który uznawany jest za mało interesujące naczynie, które każda osoba wypełnia swoimi, założonymi z góry pomysłami.

I zadając pytanie, termin wolnościowy socjalizm, który inicjuje pierwszy krok w procesie krytyki, która musi jednocześnie odnosić się do kapitalizmu i do ‘socjalizmu’ tak jak jest ”powszechnie rozpoznawany”. Proces ten nie dostarczył jeszcze, żadnego ukończonego rezultatu, który może być przedstawiony jako ogólny obraz wolnościowego socjalizmu. W rzeczy samej, koncept krytyki sam w sobie, stoi w opozycji do idei ukończenia wszystkich zamysłów. Co jest tutaj przedstawione to jakieś zaczątki, próby współpracy. Większość przestawianych pomysłów jest znana, ale żadna z nich nie jest powszechnie akceptowana.

Co więc sugeruje pojęcie ‘wolnościowy socjalizm’?

  • Koncept, który głosi, iż socjalizm jako pierwszy i jedyny uznaje wolność i dlatego musi zwalczyć dominację, represje oraz wyobcowanie, które zatrzymują wolny przepływ ludzkiej kreatywności, pomysłowości i działania. Nie przyrównujemy socjalizmu do planowania, kontroli rządu, czy też nacjonalizacji przemysłu, jednak rozumiemy, iż w socjalistycznym społeczeństwie ( nie ‘pod’ presją socjalizmu) działalność gospodarki będzie pod wspólną kontrolą, rządami, planowaniem oraz posiadaniem. Podobnie, uważamy, że socjalizm obejmuje równość, chociaż nie myślimy, że socjalizm to równość, dla którego możliwe jest wyobrażenie sobie społeczeństwa, gdzie każdy jednocześnie jest uciskany. Uważamy, iż socjalizm jest sprzeczny z rządem jednopartyjnym, z ograniczoną wolnością słowa, wzrastającą siłą elity ‘ w imieniu’ ludzi, kultem przywódcy, i równie podobnie pod innymi rządami za pomocą, których umierające społeczeństwo obrazuje siebie jako nowe społeczeństwo.
  • Podejście do socjalizmu, które łączy w sobie rewolucję kulturą, wolność kobiet i dzieci, oraz krytykę i przemianę codziennego życia, podobnie jak bardziej tradycyjne sprawy związane z polityką socjalistyczną. Polityka ta jest całkowicie rewolucyjna, ponieważ chce zmienić całą rzeczywistość. Nie uważa się, że przechwycenie gospodarki i rządu doprowadzi automatycznie do zmian całego społeczeństwa, ani większej wolności, zmieniając styl naszego życia i naszych rozumów. Kapitalizm to system totalitarny, który dociera do wszystkich dziedzin naszego życia: socjalizm musi przezwyciężyć realizm kapitalizmu w jego całości, albo nie zdobędzie niczego.
  • Polityka wolnościowa zajmuje się wolnością indiwiduum, ponieważ jest dobrem wspólnym, oraz wolnością społeczną bo jest ona indywidualistyczna.
  • Bycie socjalistą to nie jest tylko sprawa inteligencji, czy też posiadania odpowiednich pomysłów lub inteligentnego podejścia. To również dotyczy sposobu w jaki się żyje.
  • Polityka, ta jest rewolucyjną, ponieważ według Marx’a i Engelsa, ‘rewolucja nie powstaje z faktu, iż klasy rządzącej nie da się obalić, ale klasa obalająca rządzącą klasę, może zwyciężyć jedynie przez rewolucję, która może okazać się jedną z najbardziej poważnych na przestrzeni wieków oraz przystosować się do stworzenia społeczeństwa na nowo.
  • Ponieważ rewolucja to wspólny proces samo-uwolnienia, ponieważ ludzie i społeczeństwa zmieniają się przez walkę, a nie przez rozporządzenia, dlatego „emancypacja pracujących klas może zostać osiągnięta jedynie poprzez pracujące klasy”, nie przez Leninowską awangardę, rząd socjalistyczny, czy też innego przedstawiciela działającego z ich ręki.
  • Koncepcja partii lewicowych nie jako oddzielone od społeczeństwa, lecz jako jego część. Często wydaje się nam, że lewicowcy to ludzie, którzy poddają się społecznej opresji, walcząc o byt socjalizmu, ponieważ nasza wolność jest możliwa jedynie, kiedy całe społeczeństwo jest wolne. Szukamy innych, aby wzięli udział w naszym socjalistycznym projekcie, nie po to aby wyświadczyć im przysługę, lecz po to byśmy razem wspólnie mogli osiągnąć naszą wolność. Cohn-Benedit skomentował to tak „ to dla ciebie tworzy się rewolucja”, że nie jest to indywidualna pozycja, ale klucz do prawdziwie wspólnej polityki, opartej na radości i obietnicy życia, zamiast samo-poświęcenia, które jest często radykalną wersją białego człowieka, na którym spoczywa te brzemię.
  • Mamy wrażenie, że lewicowcy postrzegają nas jako równych uczestników w tej bitwie, a nie jako głównych przedstawicieli. Nasza socjalistyczna wizja jest przedkładana jako część wspólnego wkładu, ale nie uważamy, że nasza wiara w socjalizm oznacza, to iż posiadamy odpowiedzi na wszystkie pytania. Postępujemy uczciwie wobec ludzi, nie wnioskujemy ich praw, do tego jak powinni czy też nie powinni myśleć, oraz zakładając z góry, że nie możemy się od nich uczyć. Mamy dość wiary w naszą politykę, i nie dążymy do manipulacji ludźmi.
  • Jako socjaliści kształtujemy nasze organizacje z ludźmi, którzy podzielają nasze idee. To jest potrzebne i uzasadnione, ale przedstawia sytuację, którą nadal musimy ciągle przezwyciężać, nie tę, którą powinniśmy zaakceptować, ani uznać jako model Leninowski. Socjalizm wskazuje nie tylko na zmiażdżony rząd, ale również lewice i jej organizacje uznawane za oddzielne jednostki. Siła w społeczeństwie socjalistycznym musi być pozwalająca na udział wszystkim, nie tylko przynależność do jednej organizacji. Trzeba to przewidzieć w politycznych kształtach i krokach, które wyłaniają się przed rewolucją. Ostatecznym celem lewicowych i ich organizacji nie mogą być rządzenie społeczeństwem, ale ich samo-obalenie.
  • Najważniejszym komponentem socjalistycznej świadomości jest jego krytyczna myśl. Musimy nauczyć się myśleć krytycznie o wszystkim, nie brać wszystkiego za pewne i podane. W konsekwencji, nie chcemy aby ludzie akceptowali dotychczasowe socjalistyczne idee w sposób jaki to robią dziś, częściowo lub całkowicie, mieszczańskie pomysły. Chcemy zniszczyć wszystkie bezkrytyczne zgody i wierzenia. Uważamy, iż krytyczne badanie społeczeństwa doprowadzi do socjalistycznych wniosków, ale co jest bardzo ważne w tym momencie to metody jakie będą trafiać do odbiorców a nie tylko wnioski.
  • Bazujemy na dziedzictwie marksizmu. Nie oznacza to, iż akceptujemy w pełni idee Marksa, pozostawmy sobie tych, którzy twierdzą, że są jego następcami. Marksizm jest dla nas punktem wyjścia, a nie wcześniej wyznaczonym celem. Akceptujemy jego powiedzenie, które stwierdza, że nasza krytyka nie powinna się niczego obawiać, włączając w to konsekwencje. Nasz dług wobec marksizmu będzie mniejszy, jeżeli odkryjemy, że musimy być ponad niego.
  • Nie ma nic bardziej obcego dla nas niż “tradycyjny Marksistowski” pogląd, który stwierdza, że wszystkie pytania zostały już wyjaśnione. W przeciwieństwie, musimy stworzyć jeszcze wiele ważnych pytań.
  • Musimy postarać się aby znaleźć równowagę pomiędzy teorią a praktyką, która dąży do ich połączenia, oraz utwierdza nas w przekonaniu, że powinniśmy łączyć te dwie rzeczy ze sobą cały czas.
  • Środek ciężkości naszej polityki, musi być tam gdzie my, a nie tam gdzie istnieje nieznana osobowość, która zmaga się z problemami.
  • Nie wiemy czy wygramy: historia tworzy się przez ludzi, a tam gdzie są ludzie, nie ma rzeczy nieuniknionych. Historię tworzą ludzie, dlatego wiemy, że możemy zbudować nowy świat, dlatego walczymy aby dostać taką szansę.
  • “Jedyny powód do bycia rewolucjonistą- to taki, że jest to najlepszy sposób na życie”


Tekst został opublikowany w tomie 2, nr 1 (Lato 1977 emisji) z The Red Menace.



Tłumaczenie z Angielksiego Milena Raczkowska


Also available in English: What is Libertarian Socialism?.
Aussi disponible en français: Qu’est ce que le socialisme libertaire?.
También disponible en español: ¿Que es el Socialismo Liberatario?.